Przeglądając archiwa trafił się mi w ręce list przysłany przed 47 laty z zaproszeniem na dwutygodniowy pobyt w Warszawie, w Polskiej Republice Ludowej. Zaproszenie przysłał mi wówczas lekarz Stanisław Bohdan Gorski. Poznałem doktora z Warszawy w odległym 1974 roku, kiedy on przyjechał do Wędziagoły i na starym przykościelnym cmentarzu odwiedził groby krewnych i pochowaną tu swoją matkę Franciszkę Olimpię Michalinę Gorską z dworu w Kazimierowie.

Przedstawiciel znanego w naszej krainie rodu Gorskich poprosił mnie, w owym czasie ucznia szkoły średniej w Wędziagole, w miejscu pochówku jego krewnych wykonać niektóre prace remontowe i zapytał, jakiego wynagrodzenia bym chciał za tę prace.

Podczas całego okresu Wielkiego Postu, według tradycji Kościoła, w każdy piątek o godz.18 Polacy z Wędziagoły w kościele Św. Trójcy obchodzą Drogę Krzyżową.

Wszyscy razem i każdy osobiście obmyśla tajemnice stacji Drogi Krzyżowej, prosząc Ojca Niebiańskiego chronić mieszkańców miasteczka Wędziagoła oraz ludzi całego świata przed epidemią niosącego śmierć koronawirusa (COVID-19), w obliczu której obecnie wszyscy jesteśmy.

Na początku 1945 roku siły zachodnich sojuszników dokonywały rozbijania armii Hitlera na zachodnim froncie i zbliżały się do Elby. Armia sowiecka już przeszła całą Europę Wschodnią i Środkową - przez Budapeszt i Belgrad, zbliżała się do Poczdamu, Drezna, Berlina - znalazła się nad Odrą. Broniące się jednostki Wermachtu z Grupy Armii „Środek“ w Prusach Wschodnich, w okolicach Królewca, były oddzielone od Niemiec. One zaciekle broniły się - dookoła Królewca miasta - twierdzy były urządzone trzy linie obrony z ogniowymi zaporami, rowami przeciwczołgowymi i urządzeniami przeciwko piechocie. Miasto było podzielone na obronne kwartały i linie ognia. Tu odbywały się walki na śmierc i życie o każdą piędź ziemi.

Józefa z Cierpińskich – Chmielewska (1857 – 1944). Zostały o niej jedynie wspomnienia starych mieszkańców Wędziagoły – Polaków. Od nich dowiadujemy się, że ta kobieta, polska szlachcianka, właścicielka dworu w Borku, była czynną, utalentowaną, tolerancyjną i wykształconą kobietą. Doskonale radziła sobie nie tylko na dworze w Borku, ale też w należących do niego folwarkach. Nawet po rozpoczęciu w międzywojniu reformy rolnej, bardzo niekorzystnej dla dworu ponieważ wówczas odbierano niemało ziemi, pani Chmielewska potrafiła uratować dwór i jego ludzi od bankructwa. Okres ten był bardzo skomplikowany.

Polaków z Wędziagoły, gospodarzy z tej krainy, zaczęto wywozić na Syberię na wiosnę 1941 roku. Wkrótce rozpoczęłą się wojna. Kiedy wojna szła ku końcowi, na jesieni 1944 roku, znów zaczęły się wywózki na Syberię Polaków gospodarzy z okolic Wędziagoły, które trwały do wiosny 1953 roku.

Był to straszny czas. Niewinni ludzie, katolicy, mieszkający tu od setek lat, sumiennie pracujący na roli, wychowujący dzieci, przez władzę sowiecką i miejscowych komunistów byli nazywani „bandytami“, „kułakami“, „wrogami narodu“. Ich ziemię, domy i cały majątek konfiskowano, zaś oni byli masowo wywożeni na Syberię bez prawa kiedykolwiek powrócić do rodzinnych stron.

Bez wielkich uroczystości, bez tłumów ludzi, skromnie, w skupieniu, jak tego wymagają rygorystyczne przepisy kwarantanny podczas światowej pandemii, Polacy z Wędziagoły uczcili 158. rocznicę Powstania Styczniowego 1863 roku. Złożyliśmy kwiaty, zapaliliśmy znicze na grobach uczestników powstania i osób ich wspierających, znajdujących się na starym przykościelnym cmentarzu. Ciągle pamiętamy o swoich rodakach – bojownikach o wyzwolenie z carskiej niewoli i jesteśmy z nich dumni. Możliwie nie wszyscy oni byli wielce rozsądni i wykształceni, ale naprawdę głęboko wierzący i pragnący wolności. Wielka im cześć i chwała na wieki! Powstańcy rozumieli, że nie jest wart wolności ten, kto jej nie broni.

Tego roku obchodzimy już 158 rocznicę powstania 1863 roku. Okolice Wędziagoły, szczególnie Ibian, w tamtych czasach powstały do walki przeciwko władzy carskiej Rosji „Za naszą i waszą wolność“. Niestety, wkrótce bojownicy zostali surowo ukarani przez kozaków: jedni stracili życie, drudzy wraz ze wszystkimi mieszkańcami okolicy zostali zesłani na Sybir, zaś wieś – spalona. Taki los i okrutna kara nie ominęła polskiej rodziny szlacheckiej Wilkiewiczów. Żyli oni w Ibianach i aktywnie uczestniczyli w powstaniu 1863 roku. Dziś chcielibyśmy przypomnieć potomków tego polskiego szlacheckiego rodu - wnuczki uczestników powstania, siostry Wilkiewiczówny - Janinę i Helenę.

Chęć poznania, zrozumienia, opanowania jest wyznacznikiem postawy egzystencjonalnej wielu ludzi. Poszukiwania materiałów historycznych o swojej krainie i miasteczku ciągle towarzyszą Polakom z Wędziagoły. Tym razem owocem poszukiwań stały się materiały historyczne sięgające początku XIX stulecia, jego drugiego dziesięciolecia.

To unikalne materiały, może trochę pikantne, ale autentyczne, ciekawe i informatywne. Wertujemy księgę przychodów i wydatków z początku XIX wieku.

W pierwszym tygodniu 2021 roku do Polskiej Biblioteki w Wędziagole nadeszła przesyłka z Polski, w której znalazł się rocznik Śląskiego Towarzystwa Genealogicznego z Wrocławia „Parantele”. W tym popularnym historycznym genealogicznym wydaniu, ukazującym się w Polsce, Mieczysława Skarżyńska w artykule „Bracie nie zapomnij o nas – historia jednego zdjęcia. Rodowód Sankowskich herbu Krzywda i Wysokińskich herbu Szeliga z powiatu Kowieńskiego” wspomina i dziękuje Polakom z Wędziagoły.

Cieszy nas, że jesteśmy cenieni przez członków tego towarzystwa genealogicznego.