W ostatnich latach w stosunkach polsko-litewskich wyraźnie zauważalne są starania skierowane na polepszenie politycznej i ekonomicznej współpracy. Widzimy coraz więcej zarówno tych starań, jak i oznak pielęgnowania pamięci historycznej.
22 marca, w piątek, w Kownie na ścianie domu znajdującego się przy ul. Kestučio 38 została odsłonięta i wyświęcona tablica pamiątkowa, która w dwóch językach (litewskim i polskim) świadczy o tym, że w tym domu w 1938 roku mieściło się Poselstwo Polski. W uroczystym odsłonięciu tablicy wzięli udział i przemawiali: Ambasador Polski na Litwie Urszula Doroszewska, wicemer Kowna Simonas Kairys i inicjator tej idei, dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie Marcin Łapczyński.
W ceremonii odsłonięcia tablicy uczestniczyli polscy i litewscy historycy, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, inteligencji, młodzież akademicka. Wszyscy oni jak gdyby po raz kolejny zaświadczyli, że Polacy i Litwini mogą dziś wspólnie odsłaniać dwujęzyczne tablice, mówiące o pamięci historycznej w Kownie, mieście, gdzie są widoczne ślady stosunków dyplomatycznych pomiędzy Litwą i Polską.
Pod wieczór w Muzeum-Bibliotece Prezydenta Valdasa Adamkusa przy ul. S. Daukantasa 25 odbyła się dyskusja historyków i politologów z Polski i Litwy pt. „Bez emocji. Polsko-litewski dialog o 1938 roku“. Najwięcej uwagi zwrócono na stosunki wzajemne Polski i Litwy oraz ultimatum 1938 roku. Uczestnicy dyskusji zapoznali się z książką Simonasa Jazavity i Dominika Wilczewskiego „1938. Najciemniejsza noc jest tuż przed świtem“, wydaną w dwóch językach: litewskim i polskim. Książka ta opowiada o okolicznościach w jakich nastąpiło nawiązanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską i Litwą. „Bardzo dobrze, że ukazało się to wydanie, ponieważ o tym okresie historycznym ciągle jeszcze bardzo mało się mówi“ – zauważył uczestnik dyskusji prof. dr hab. Marek Kornat z Warszawy. W dyskusji brali udział: prof. dr hab. Marek Kornat z Instytutu Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, dr Paweł Libera z Instytutu Pamięci Narodowej, Dominik Wilczewski z Uniwersytetu Białostockiego oraz doc. dr Jonas Vaičianonis i dr Asta Petraitytė-Briedienė z Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie i Simonas Jazavita z Muzeum Kowna. Dyskusja trwała długo. Został omówiony okres międzywojnia - dynamicznych zmian, uwarunkowanych złożonymi międzynarodowymi i wewnętrznymi stosunkami. Ten okres nie bez podstaw stał się kością niezgody pomiędzy Polakami i Litwinami. Piłsudski, Żeligowski, Smetona, spór o Wilno i Wileńszczyznę długo przeszkadzali obojgu narodom w nawiązaniu dwustronnych stosunków i uzyskaniu porozumienia. Jak pisał prof. Piotr Łossowski: „Stosunków pomiędzy Litwą i Polską de facto nie było, jednak od czasu do czasu przypominano o nich naprawdę bardzo głośno.“
Po skończeniu dyskusji nikt nie śpieszył się rozchodzić, dlatego wędziagolanie mieli okazję na rozmowę z jej uczestnikami - historykami i politologami z Polski i Litwy. Pragnęli poznać więcej faktów z ciekawiącego ich okresu – 1938 roku na Ziemi Kowieńskiej, dowiedzieć się o sytuacji mieszkających tu wówczas rodaków. Pamięć historyczna przypomina też o naszej tożsamości, co szczególnie jest cenne w rozwijaniu stosunków pomiędzy narodami i państwami.
Ryszard Jankowski
Czytaj więcej...