Susitikime ir susipažinkime! Birželio 10-11dienomis Vandžiogaloje, minint 100-ąsias Česlovo Milošo gimimo metines, viešės viešnia iš Lenkijos Elko miesto. Tai žinoma rašytoja publicistė, nusipelniusi Lenkijos kultūrai visuomenininkė Anna - Jadvyga Boharewicz – Richter, puikiai pažįstanti mūsų kraštą , gerai žinanti miestelio istoriją ir jo gyventojų likimus. Tai iliustruoja tikrai įdomus viešnios laiškas (originalo kalba):

Drogi Panie Ryszardzie, spotkanie z Panem było przypadkiem, przeznaczeniem, losem, czy wolą słynącej cudami figury Ukrzyżowanego Chrystusa, przed którą, w 1940 roku, po majowym nabożeństwie z koleżankami z klasy, na kolanach, okrążałam ołtarz, prosząc Boga o miejsce na ziemi i własny dom. Miałam wówczas trzynaście lat. Widziałam jak na śmierć byli pędzeni przez Niemców Żydzi i słyszałam śtrzały... Ten widok powtarzał się w snach... Rozpoczęła się okrutna XX wieku wojna. Za nim skończyłam 6 klas szkoły powszechnej uczyłam się w czterech szkołach. W Ongirach (Angiriai), gdzie urodziłam się poszłam do szkoły i nie znałam ani jednego słowa języka litewskiego.

Tam byłam lenke - Polka i tam nie pamiętam kiedy i w jaki sposób nauczyłam się języka litewskiego. W Użumiszkach, w okresie czterech miesięcy, z nauką posunęłam się do przodu. Lekcje religii nauczał ks. Gabrys Na pożegnanie od nauczycielki Jadwigi Prieżgintaite otrzymałam obrazek Chrystusa w Grójcu z dedykacją: "Gerutei Jadytei Melskis ir mylek Tą, kuris Tawe taip myli. Tavo mokytoja J. Prieżgintaite 1938m.II.17d. Użumiśkiai"
Skończyłam cztery klasy szkoły podstawowej w Stankunach. Na lekcje religii przyjeżdżał ks. Keturakis. Otrzymałam książkę "Naujoji Lietuva" z dedykacją:"Stankunu pradżios mokyklos baigusiai Jadvygai Bohareviciutei Lietuvos Niepriklausomybes 20 -ties metu sukakciai atminti svietim Vadovybes skiria sia dovana, linkedama toliau plesti mokykloje igitas żinias, myleti visa, kas grażu ir gera, ir visas jegas aukoti Tevynei Lietuvai" Podpisali: Swietimo ministras, Pradzios mokslo depertamento direktorius. Kokyklu inspektorius ir Mokyklos vedejas Petras Pumputis 1938 m. spaliu men. 30 d.
W kościele pw. Św. Trójcy w Wędziagole przystąpiłam z bratem Władkiem do Pierwszej Komunii Św. w języku litewskim i na pamiątkę otrzymałam obrazek z dedykacją: Bochareviciutei Jadzei Pirmosios śv. Komunijos ATMINCIAI Vandziogalos bażnycioje 1938.VII. 22 d. kun. Gabrys.Spowiedałam się w języku litewskim, a pokutę odbywałam w języku polskim. W tym okresie kilka razy widziałam drganie ołtarza. Wówczas ludzie, którzy byli w kościele, padali na kolana i głośno modlili się... Ten fakt różnie był komentowany.
W okresie okupacji Sowieckiej rodzice przygotowali do Pierwszej Komunii Św. moją siostrę Wandę, brata Karola i sierotę chłopca, który krowy pasł, zdali egzamin w języku polskim, gdyż nie chodzili do szkoły i nie znali języka litewskiego. Ja z bratem przyjęliśmy również Sakrament Bierzmowania. Rodzice mieszkali w Hucie od lutego 1938 roku do 17 grudnia 1944 r. i związani byli ze świątynią w Wędziagole.
Piątą i szóstą klasę skończyłam w Wędziagole. Uczyła nauczycielka Ona Klumbiene. Klasa liczyła 17 osób. Na terenie szkoły rozmawialiśmy po litewsku, ale gdy przekroczyliśmy ogrodzenie mówiliśmy po polsku. Z tego okresu zachowało się zdjęcie wykonane w maju 1940 roku.
Chciałam odwiedzić miejsce urodzenia w Ongirach w gm. Jaswojnie, 17 km od Kiejdan. Pojechałam z siostrą Wandą, jej synem Mariuszem, moim synem Arturem i wnukiem Łukszem. Łukasz, student II roku Politechniki Warszawskiej interesuje się przeszłością swoich bliskich. W Ongirach mieszka moja 88- letnia koleżanka ze szkoły podstawowej w dawnym majątku naszych rodziców. Mnie odżyły wszystkie wspomnienia. Czułam sie jak w świecie umarłych. W tym miejscu był zorganizowany kołchoz. Teraz wszystkie budynki rozpadają się stojąc, drzewa wysychają, buszują chwasty i krzaki... W Jaswojniach kosciół zamknięty, na plebanii pusto... Po drodze była jeszcze Wędziagoła. Siostrzeniec zatrzymał samochód przy kościele. Byłam zmęczona. 84 lata dają znac o sobie... Usiadłam z wnukiem na ławeczce, odpowiadałam na jego pytania, dzieliłam się wrażeniami. Wanda pobiegła szukać osoby, która otworzyłaby kościół. Dotarła do grobów rodziny Miłoszów i tam spotkała się z Ryszardem Jankowskim. I tak zaczęło się... Jestem ciekawa, czy kto odnajdzie siebie na tym zdjęciu naszej klasy i spotka się ze mną 10 lub 11 czerwca Wędziagole. Minęło tylko 70 lat...
Pozdrawiam serdecznie
Anna - Jadwiga Boharewicz – Richter

Tai dvi nuotraukos, kuriose 1940 metų gegužės mėnesį įamžinti VI klasės mokiniai...